Khám phá văn hóa Ai Cập cổ đại và quá trình ướp xác đầy kỳ bí

Văn hóa Ai Cập cổ đại phát triển rực rỡ giữa năm 6000 trước Công nguyên với sự phát triển của thủ công, nghệ thuật mới (được chứng minh bằng đồ gốm sứ) và năm 30 trước Công nguyên với sự ra đi của Cleopatra VII, nhà cai trị Ptolemaic cuối cùng của Ai Cập. Trong văn hóa Ai Cập cổ đại, một trong những khía cạnh nổi bật nhất là quá trình ướp xác đầy kỳ bí. Với niềm tin vào sự sống sau cái chết, người Ai Cập đã phát triển các phương pháp và công nghệ cao siêu để bảo tồn xác ướp trong rất nhiều thế kỷ. Nếu bạn đang muốn khám phá thêm về văn hóa Ai Cập cổ đại và quy trình ướp xác trong tour du lịch Ai Cập thì hãy cùng theo chân Nadova Travel tìm hiểu ở bài viết này nhé!

Văn hóa Ai Cập cổ đại

Văn hóa Ai Cập cổ đại là một trong những nền văn minh lâu đời và nổi tiếng nhất thế giới. Nền văn minh này phát triển dọc theo lưu vực sông Nile, nơi cung cấp nguồn nước và đất đai màu mỡ cho nông nghiệp. Điều kiện tự nhiên thuận lợi đã giúp người Ai Cập cổ đại phát triển nền văn hóa độc đáo.  

Đời sống tôn giáo

Đối với người Ai Cập cổ đại, vũ trụ bao gồm hai mặt – màu mỡ và cằn cỗi, sự sống và cái chết, trật tự và hỗn loạn – được nữ thần Maat giữ ở trạng thái cân bằng. Để duy trì sự cân bằng này, họ đã xây dựng những ngôi đền khổng lồ dành riêng cho các vị thần. 

Người Ai Cập cổ đại tin rằng thế giới được cai trị bởi một số vị thần, mỗi vị thần cai quản một lĩnh vực cụ thể của cuộc sống. Các vị thần chính của Ai Cập cổ đại bao gồm: Ra: Thần Mặt Trời – vị thần tối cao của Ai Cập cổ đại; Osiris: Thần của sự tái sinh và âm phủ; Isis: Nữ thần của phép thuật và sự sinh sản; Horus: Thần của bầu trời, chiến tranh và săn bắn. Người Ai Cập cổ đại cũng tin vào sự tồn tại của linh hồn, được gọi là “ba”. “Ba” là một phần của con người, không ở lại với cơ thể mà bay đi sau khi chết. 

Để linh hồn được yên nghỉ, người Ai Cập cổ đại đã thực hiện nhiều nghi lễ tôn giáo, bao gồm ướp xác và xây dựng kim tự tháp. Niềm tin tôn giáo của người Ai Cập cổ đại đã để lại một di sản to lớn cho nhân loại. Những câu chuyện về các vị thần và linh hồn của Ai Cập cổ đại đã được lưu truyền qua nhiều thế kỷ và vẫn còn ảnh hưởng đến văn hóa và nghệ thuật của nhiều nền văn minh thu hút lượng lớn khách du lịch Ai Cập từ khắp mọi nơi trên Thế giới. 

Chữ tượng hình

Người Ai Cập là một trong những nền văn hóa đầu tiên phát minh ra chữ viết, đây là những dòng chữ sớm nhất có niên đại khoảng 5.200 năm. Họ sử dụng các ký hiệu gọi là chữ tượng hình cho âm thanh, từ ngữ và ý tưởng và có nghĩa là “chữ khắc thiêng liêng”. Có hơn bảy trăm chữ tượng hình, người Ai Cập cổ đại gọi chữ viết của họ là medu-netjer, có nghĩa là “lời nói của thần thánh” vì họ tin rằng thần Thoth đã phát minh ra chữ viết. 

Chữ tượng hình có thể truyền tải thông tin phức tạp, chúng có thể được đọc từ phải sang trái, từ trái sang phải hoặc từ trên xuống dưới. Sự phát minh ra chữ viết là một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử loài người. Nó cho phép con người lưu trữ và truyền đạt thông tin một cách hiệu quả hơn, góp phần thúc đẩy sự phát triển của văn minh. Chính vì vậy mà khám phá Ai Cập luôn là ước mơ của nhiều “tín đồ” yêu thích nét đẹp lịch sử, văn hóa.

Bạn có biết từ “giấy” trong tiếng Anh có nguồn gốc từ từ “giấy cói” trong tiếng Ai Cập? Người Ai Cập đã phát minh ra giấy cói, một loại giấy được làm từ cây giấy cói. Đầu tiên, phần bên ngoài của cây được loại bỏ, sau đó phần mềm bên trong được cắt thành dải, xếp thành nhiều lớp và đập lại với nhau. Khi các tờ giấy cói khô, chúng có thể được viết lên trên bằng chất màu làm từ thực vật và khoáng chất. 

Giấy cói chỉ là một trong những tiến bộ công nghệ của nền văn hóa Ai Cập cổ đại. Người Ai Cập cũng chịu trách nhiệm phát triển đoạn đường nối, đòn bẩy và hình học cho mục đích xây dựng, những tiến bộ trong toán học và thiên văn học (cũng được sử dụng trong xây dựng như được minh họa ở vị trí của các kim tự tháp và một số ngôi đền nhất định, chẳng hạn như Abu Simbel), những cải tiến trong thủy lợi và nông nghiệp (có lẽ học được từ người Lưỡng Hà), đóng tàu và khí động học (có thể do người Phoenicia giới thiệu), bánh xe (được người Hyksos mang đến Ai Cập) và y học.

Thế giới bên kia và ướp xác

Người Ai Cập cổ đại tin rằng sau khi con người chết ở thế giới này, họ sẽ tiếp tục sống ở một thế giới khác. Thi thể được bảo quản hoặc bảo vệ thông qua ướp xác, một quá trình rất dài và tốn kém mà không phải ai cũng có đủ khả năng chi trả. Xác ướp được bọc rồi đặt trong quan tài và chôn trong lăng mộ hoặc mồ mả. Những phép thuật và những chỉ dẫn đặc biệt thường được viết bằng chữ tượng hình trên quan tài, trong lăng mộ để bảo vệ và xua đuổi tà ác, trong đó có bùa bảo vệ, tương tự như bùa may mắn, đôi khi cũng được bọc cùng với xác ướp.

Thêm vào đó, người Ai Cập vẽ mắt bên ngoài quan tài để xác ướp có thể nhìn thấy mặt trời mọc mỗi ngày. Họ cho rằng, giống như mặt trời tái sinh vào mỗi buổi sáng, con người cũng tái sinh ở thế giới bên kia. Những đồ vật trong cuộc sống hàng ngày, chẳng hạn như bình đựng thức ăn, dép, trò chơi và thậm chí cả dao cạo râu đều được đặt cùng với người chết để họ sử dụng ở thế giới bên kia. Ngoài ra, hộp shabti – một chiếc hộp chứa các bức tượng shabti cũng được chôn theo người chết trong văn hóa Ai Cập cổ đại. Các bức tượng shabti này đóng vai trò như một đầy tớ để hầu hạ người quá cố khi họ về thế giới bên kia.

Đôi khi các đồ vật được miêu tả trong nghệ thuật nhưng đối với người Ai Cập, những bức tranh này vẫn có thể được sử dụng (hoặc ăn hoặc uống) ở thế giới tiếp theo. Hãy cùng theo chân Nadova Travel khám phá về tục lệ ướp xác ở Ai Cập cổ đại mà bất kể vị khách du lịch Ai Cập nào cũng tò mò ngay sau đây nhé!

Tục lệ ướp xác ở Ai Cập cổ đại

Việc ướp xác đã được thực hiện ở Ai Cập trong 3.000 năm. Người ướp xác chính là một linh mục đeo mặt nạ Anubis. Anubis là vị thần chết đứng đầu chó rừng, ông có mối liên hệ chặt chẽ với việc ướp xác, do đó các linh mục sẽ đeo mặt nạ Anubi khi thực hiện tục lệ ướp xác. Trải qua một thời gian dài, các kỹ thuật ướp xác đã thay đổi và phát triển vượt bậc, sản phẩm cuối cùng trở nên vượt trội hơn nhiều so với các thời đại trước. Nói một cách đơn giản, người Ai Cập cổ đại đã giỏi hơn trong nghề ướp xác.

Nguồn gốc của tục lệ ướp xác

Vào thời Cổ Vương quốc Ai Cập (khoảng 2613 – 2181 TCN), ướp xác đã trở thành thông lệ tiêu chuẩn trong việc xử lý người quá cố, các nghi lễ nhà xác phát triển xung quanh cái chết và ướp xác. Những nghi lễ này và biểu tượng của chúng phần lớn bắt nguồn từ sự sùng bái Osiris, người đã trở thành một vị thần nổi tiếng. Osiris và em gái Isis là những người cai trị đầu tiên trong thần thoại của Ai Cập, được trao đất đai ngay sau khi thế giới được tạo ra. 

Họ cai trị một vương quốc hòa bình và yên tĩnh, dạy người dân nghệ thuật nông nghiệp, văn minh và trao cho nam giới cũng như phụ nữ quyền bình đẳng để chung sống cân bằng và hòa hợp. Tuy nhiên, em trai của Osiris là Seth, trở nên ghen tị với quyền lực và thành công của anh trai mình nên đã sát hại anh trai. Đầu tiên bằng cách phong ấn anh trai trong quan tài và thả anh trai xuống sông Nile, sau đó chia cơ thể thành nhiều mảnh và rải chúng khắp Ai Cập. Isis lấy lại các bộ phận của Osiris, lắp ráp lại và sau đó với sự giúp đỡ của chị gái Nephthys đã khiến Osiris sống lại. 

Được sống lại, Osiris trở thành chúa tể và thẩm phán của người chết. Huyền thoại này trở nên cực kỳ phổ biến đến nỗi nó đã truyền vào văn hóa, đồng hóa các vị thần và huyền thoại trước đó để tạo ra niềm tin trung tâm về cuộc sống sau khi chết và khả năng người chết sống lại. Osiris thường được miêu tả như một vị vua ướp xác và thường được thể hiện bằng làn da màu xanh lá cây hoặc đen tượng trưng cho cả cái chết và sự hồi sinh. 

Nhà Ai Cập học Margaret Bunson viết: Sự sùng bái Osiris bắt đầu gây ảnh hưởng đến các nghi lễ tang lễ và lý tưởng coi cái chết như một “cánh cổng dẫn vào cõi vĩnh hằng”. Vị thần này, sau khi đảm nhận các quyền năng văn hóa và nghi lễ của các vị thần khác ở nghĩa địa hoặc các khu nghĩa trang đã mang đến cho con người sự cứu rỗi, sự hồi sinh và hạnh phúc vĩnh cửu. 

Tuy nhiên, cuộc sống vĩnh cửu chỉ có thể xảy ra nếu cơ thể của một người vẫn còn nguyên vẹn. Tên của một người, danh tính của họ, đại diện cho linh hồn bất tử của họ và danh tính này gắn liền với hình dạng vật lý của một người. Những tư tế thờ thần Osiris được truyền dạy rằng cơ thể con người là một điều thiêng liêng và không thể vứt bỏ cho những dã thú của hoang mạc phá hoại, bởi vì thân thể sinh ra vỏ ngoài rực rỡ và sự tái sinh của linh hồn trong sạch.

Quy trình ướp xác 

Thời kỳ tiền sử, người ta đã cố gắng bảo tồn thân thể bằng cách phơi khô hoặc bôi lên cơ thể một loại nhựa điều chế và sau nhiều thế kỷ thì quy trình thô sơ này đã phát triển thành nghệ thuật ướp xác công phu với những nghi thức u ám nhưng đầy tính nghệ thuật. Đến thời kỳ Trung Vương quốc, như có thể thấy qua lăng mộ của Beni Hassan, người ta đã phổ biến việc lấy các cơ quan nội tạng ra và đặt chúng vào trong một cái hộp chia làm bốn ngăn có ghi tên của bốn vị thần đại diện cho mỗi cơ quan.

Nghệ thuật ướp xác đạt đến đỉnh cao vào Vương triều XXI, trong thời kỳ này chu trình ướp xác vô cùng tốn kém, tiêu tốn khoảng 700 bảng Anh. Một quy trình ướp xác diễn ra như sau:

Bước 1: Người ướp xác chèn một cái móc xuyên qua một lỗ gần mũi và kéo một phần não ra

Bước 2: Cắt một đường ở bên trái cơ thể gần bụng

Bước 3: Loại bỏ tất cả các cơ quan nội tạng

Bước 4: Để nội tạng khô ráo

Bước 5: Đặt phổi, ruột, dạ dày và gan vào trong lọ canopic

Bước 6: Đặt trái tim trở lại cơ thể

Bước 7: Rửa sạch bên trong cơ thể bằng rượu và gia vị

Bước 8: Phủ cơ thể người đã khuất bằng natron (muối) trong 70 ngày

Bước 9: Sau 40 ngày, nhét thi thể bằng vải lanh hoặc cát để có hình dáng giống người hơn

Bước 10: Sau 70 ngày quấn cơ thể từ đầu đến chân bằng băng

Bước 11: Đặt trong quan tài (loại hộp giống như quan tài)

Nếu người đó là Pharaoh thì sẽ được đặt trong một căn phòng chôn cất đặc biệt với rất nhiều kho báu. Các thành viên của giới quý tộc và quan chức cũng thường nhận được sự đối xử tương tự và đôi khi là cả những người bình thường. Tuy nhiên, quá trình này rất tốn kém, vượt quá khả năng của nhiều người.

Vì lý do tôn giáo, một số động vật cũng được ướp xác. Những con bò đực linh thiêng từ các triều đại đầu tiên có nghĩa trang riêng ở Sakkara. Khỉ đầu chó, mèo, chim và cá sấu, những loài có ý nghĩa tôn giáo to lớn, đôi khi được ướp xác, đặc biệt là ở các triều đại sau này.

Ai Cập với những tàn tích vĩ đại được bao bọc trong im lặng và bí ẩn, từ lâu đã thu hút sự tò mò của du khách đi tour Ai Cập. Bởi vì những truyền thống của nền văn minh tiến bộ, của tôn giáo, chính quyền và văn hóa của nó…vẫn còn vấn vương trong trí nhớ nhân loại. Ở đó, trong những đền thờ, kim tự tháp, lâu đài, thành phố, con người đã tìm kiếm và khai quật được những bằng chứng chứng minh sự tồn tại của vương quốc cổ đại đó. 

Văn hóa Ai Cập cổ đại được coi là một trong những nền văn hóa lâu đời và giàu sắc thái nhất trong lịch sử thế giới. Văn hóa này phát triển từ khoảng 3100 trước công nguyên đến khi Đế quốc La Mã chiếm đóng Ai Cập vào năm 30 sau công nguyên. Quá trình ướp xác diễn ra qua nhiều giai đoạn phức tạp và kéo dài trong một khoảng thời gian dài. Nếu du khách đang tìm hiểu về tục lệ ướp xác và văn hóa Ai Cập thì hãy liên hệ Nadova Travel để được tư vấn về tour du lịch Ai Cập giá rẻ nhé!